W 43. rocznicę podpisania Porozumień Gdańskich, w Wadowicach obchodzono Dzień Solidarności i Wolności. Po Mszy św. odprawionej w Bazylice Ofiarowania NMP, delegacje złożyły wiązanki kwiatów pod Pomnikiem Solidarności.
Około połowy sierpnia 1980 r. mimo blokady informacyjnej, do Wadowic zaczęły docierać pierwsze informacje o strajkach na Wybrzeżu. Na przełomie sierpnia i września tegoż roku w wadowickich zakładach pracy doszło do pierwszych wystąpień pracowniczych. 25 VIII 1980 r. odbył się trzydniowy strajk załogi Fabryki Elementów Obrabiarkowych (Fabryki Wtryskarek Zakład nr 3). Strajk ten został zakończony 28 VIII 1980 r. podpisaniem porozumienia płacowego z dyrekcją zakładu w Żywcu. W innym największym zakładzie produkcyjnym Wadowic – Zakładzie Maszyn Budowlanych „Bumar-Łabędy” doszło do wrzenia wśród załogi. Aby spacyfikować te nastroje, dyrekcja tego zakładu o znaczeniu strategicznym zorganizowała „masówkę” nie osiągając celu, ponieważ pracownicy nie kryli swej krytycznej postawy.
Pierwsze nieformalne struktury Wolnych Związków Zawodowych w Wadowicach zaczęły powstawać niedługo po podpisaniu porozumień sierpniowych. Szczególną inicjatywę przejawiały załogi dwóch największych wadowickich zakładów pracy: Fabryki Wtryskarek (Zakład Nr 3) oraz ZMB „Bumar-Łabędy”. Były to wówczas najliczniejsze zakłady produkcyjne w mieście. Pierwszy Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych powstał 2 IX 1980 r. w ZMB „Bumar-Łabędy”. Około połowy września 1980 r. podobny komitet powstał w wadowickim Instytucie Odlewnictwa, uzyskując rejestrację w MKZ w Andrychowie[1].
We wrześniu i październiku 1980 r. zaczęły powstawać komitety założycielskie NSZZ „Solidarność” w wadowickich zakładach i instytucjach, zwłaszcza oświatowych. Pierwszą placówką oświatową w Wadowicach, w której powstała komórka Związku było ówczesny Zespół Szkół Ekonomiczno-Gadstronomicznych, zwany popularnie „ekonomikiem” (październik 1980 r.)[2]. Założycielem nauczycielskiej „Solidarności” w tej szkole był nauczyciel wf. oraz trener siatkówki miejscowej „Skawy” mgr Andrzej Gawroński (późniejszy długoletni szef Komisji Zakładowej „Solidarności” w tej szkole). Drugą osobą zaangażowaną w tworzenie struktur związkowych w tej szkole była polonistka mgr Ewa Czaicka. Zebranie założycielskie Związku przeprowadzono 21 XI 1980 r. Wkrótce do „Solidarności” przystąpiło 38 nauczycieli, tj. prawie cały personel pedagogiczny zatrudniony w szkole[3]. W dalszej kolejności powstała komórka Związku w Zespole Szkół Mechanicznych w Wadowicach-Gorzeniu. „Solidarność” w pozostałych szkołach wadowickich (w tym w Liceum Ogólnokształcącym) oraz w szkołach podstawowych powstała nieco później, a jej struktury były mniej liczne.
Jesienią 1980 r. kontakty związkowe były nieformalne. Oczekiwano na dalszy bieg wydarzeń, zwłaszcza w obliczu „kryzysu rejestracyjnego” Związku, który został rozwiązany dopiero 10 XI 1980 r. poprzez ostateczną rejestrację statutu „Solidarności” w Sądzie Najwyższym. Znamienną datą był dzień 26 XI 1980 r. kiedy to przedstawiciele 16 zakładów i instytucji powołali do życia Komisję Koordynacyjną NSZZ „Solidarność” w Wadowicach. Przewodniczącym Komisji został mgr Józef Zeman, nauczyciel Szkoły Podstawowej nr 1 w Wadowicach, polonista, fizyk, nauczyciel wf. Oraz trener siatkówki. Jego zastępcą był Eugeniusz Dyrcz, a sekretarzem Barbara Grabowska. Ta struktura Związku przetrwała do końca czerwca 1981 r. Jak wynika z zachowanych list obecności, na wiosnę 1981 r. komisja liczyła ponad 30 członków. Zadaniem Komisji było reprezentowanie komisji zakładowych Związku wobec ówczesnych władz PZPR oraz administracyjnych miasta. Od początku swego istnienia Komisja redagowała i przedstawiała postulaty załóg pracowniczych władzom miejskim[4]. Komisja odbyła co najmniej 11 protokołowanych posiedzeń w okresie od listopada do maja 1981 r.
Źródło:
Andrzej Nowakowski
WADOWICKA „SOLIDARNOŚĆ” WCZORAJ I DZIŚ
(1980-2005)
[1] P. Wyrobiec, Życie polityczne Wadowic w latach 1951-1995 [w:] Wadowice. Studia z dziejów miasta. Praca zbiorowa pod red. E. Kotowieckiego, A. Nowakowskiego, G. Studnickiego, Wadowice 1997, s. 158.
[2] Komisja Zakładowa w tej szkole została formalnie zarejestrowana 24 XI 1980 r. w MKZ Kraków (nr rej. 1228). Akta KZ „NSZZ „Solidarność” w ZS nr 3 w Wadowicach (b. pag.).
[3] Na podstawie wywiadu przeprowadzonego 7 VI 2005 r. z A. Gawrońskim.
[4] Archiwum Delegatury NSZZ „Solidarność” w Wadowicach (dalej: ADS). Protokół z posiedzenia przedstawicieli komitetów założycielskich NSZZ „Solidarność” zakładów z terenu miasta i gminy w Wadowicach (26 XI 1980), s. 1-3 oraz tamże: Protokoły nr 1-11 z posiedzeń KK NSZZ „Solidarność” w Wadowicach (2 XII 1980-28 III 1981), częściowo b. pag.
Dodaj komentarz